กำเนิด Javascript แบบย่อ..
จาก idea 10 วันสู่ภาษาหลักของโลก Web development
ในปี 1995 ขณะที่ internet ยังอยู่ในยุคเริ่มต้น website ต่าง ๆ ยังเป็นเพียงหน้าข้อมูลแบบ Static ซึ่งแสดงผลเหมือนเดิมทุกครั้งที่เปิด Brendan Eich, Software engineer ของบริษัท Netscape Communications ได้รับมอบหมายให้สร้างภาษา scripting ที่สามารถทำให้ web กลายเป็นแบบ Interactive ได้ ภายในเวลาเพียง 10 วัน เขาได้พัฒนาภาษาใหม่ขึ้นมาและตั้งชื่อมันว่า Mocha
จาก Mocha สู่ LiveScript และ JavaScript
หลังจากที่ภาษา scripting ตัวใหม่ของ Netscape ถือกำเนิดขึ้นภายใต้ชื่อ Mocha ในช่วงต้นปี 1995 โดยฝีมือของ Brendan Eich ซึ่งในขณะนั้นเขาเพิ่งเข้าร่วมทีมได้ไม่ถึงเดือน ทางบริษัทก็เริ่มทดสอบภาษานี้กับ Netscape Navigator version แรก ๆ และได้เปลี่ยนชื่อภาษานี้เป็น LiveScript ในช่วงปลายปีเดียวกัน
LiveScript ถูกออกแบบมาเพื่อ "เพิ่มชีวิต" ให้กับหน้า Web ที่ในขณะนั้นยังคงเป็นเพียงหน้าข้อความแบบ Static ที่ไม่สามารถโต้ตอบกับผู้ใช้งานได้
ทีมบริหารของ Netscape ต้องการภาษาใหม่ที่เบา เร็ว เรียนรู้ได้ง่าย และมีโครงสร้าง syntax คล้ายกับภาษา Java เพื่อให้ developer สามารถปรับตัวได้รวดเร็ว แต่ภายใต้ข้อจำกัดด้านเวลา Eich มีเพียง 10 วัน ในการเขียน prototype แรกของภาษา และนั่นคือจุดเริ่มต้นของสิ่งที่ต่อมากลายเป็น JavaScript
ช่วงเวลานั้น ภาษา Java ของ Sun Microsystems กำลังกลายเป็นดาวรุ่งพุ่งแรงในวงการ ด้วยแนวคิด “write once, run anywhere” ผ่าน JVM (Java Virtual Machine) ทำให้สามารถรัน codeเดียวกันได้ในหลายระบบปฏิบัติการ ความนิยมของ Java ทำให้ทีมการตลาดของ Netscape ตัดสินใจเปลี่ยนชื่อ LiveScript ให้กลายเป็น JavaScript ในการเปิดตัวจริงใน Netscape Navigator 2.0 beta
แม้ชื่อจะคล้ายกัน แต่ในความเป็นจริง JavaScript กับ Java เป็นคนละภาษาที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ทั้งในด้าน syntax, execution model และเป้าหมายการใช้งาน โดย Java เป็นภาษาแบบ compiled ที่ทำงานผ่าน JVM ขณะที่ JavaScript เป็น interpreted language ที่รันอยู่ภายใน Browser
แม้การตั้งชื่อ JavaScript จะสร้างความสับสนให้กับผู้เรียนและ Developer มาหลายยุค แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าเป็นหนึ่งในกลยุทธ์ทางการตลาดที่ทำให้ภาษาใหม่นี้แจ้งเกิดอย่างรวดเร็ว และกลายเป็นส่วนหนึ่งของ Browser เกือบทุกตัวในเวลาต่อมา
JavaScript กับยุคทองของ Web Browser
หนึ่งในจุดแข็งที่ทำให้ JavaScript กลายเป็นภาษาหลักของโลก Web ก็คือความสามารถในการทำงานได้โดยตรงบน Browser โดยไม่ต้องติดตั้ง plugin หรือ Software เสริมเพิ่มเติมใด ๆ นั่นทำให้ JavaScript สามารถเปลี่ยน Website ที่เคยเป็นเพียงหน้า Static ให้กลายเป็น Website แบบ Interactive ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นการคลิกปุ่มแล้วข้อมูลเปลี่ยนทันทีโดยไม่ต้อง refresh หน้า การกรอก form ที่แสดงข้อความแจ้งเตือนทันทีเมื่อข้อมูลไม่ถูกต้อง หรือการโหลดเนื้อหาใหม่แบบ dynamic ทำให้ประสบการณ์ผู้ใช้ดีขึ้นอย่างก้าวกระโดด
ความสามารถเหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงลูกเล่นเล็ก ๆ แต่กลายเป็น มาตรฐานใหม่ของการออกแบบ Website ในยุคถัดมา และเมื่อ Web Browser ทุกตัวรองรับ JavaScript เป็นมาตรฐาน ความนิยมของภาษานี้จึงแพร่กระจายไปอย่างรวดเร็ว จนกลายเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนา Web application ยุคใหม่ ไม่ว่าจะเป็น Website ขนาดเล็กหรือระบบระดับองค์กร
กำเนิด ECMAScript
เมื่อ JavaScript เริ่มได้รับความนิยมมากขึ้นในช่วงปลายยุค 90s และถูกใช้งานอย่างแพร่หลายโดย Web Developer ทั่วโลก ความท้าทายก็เริ่มตามมาอย่างรวดเร็ว หนึ่งในปัญหาหลักคือความ compatibility กันระหว่าง web browser แต่ละตัว เช่น Netscape Navigator และ Internet Explorer ที่แปล JavaScript แตกต่างกัน ส่งผลให้ code JavaScript ที่ทำงานได้ใน Browser หนึ่ง อาจทำงานผิดพลาดในอีก Browser หนึ่งได้
เพื่อแก้ปัญหานี้ จึงเกิดความร่วมมือในการวางมาตรฐานกลางสำหรับภาษา JavaScript ซึ่งนำไปสู่การสร้างสิ่งที่เรียกว่า ECMAScript โดยองค์กรมาตรฐานชื่อ ECMA International เป็นผู้ดูแล มาตรฐานนี้มีเป้าหมายเพื่อกำหนดโครงสร้างของภาษาให้ชัดเจน และให้ทุก Browser สามารถอ้างอิงและพัฒนาการรองรับ JavaScript ได้อย่างสอดคล้องกัน
Version แรกของ ECMAScript คือ ES1 เปิดตัวในปี 1997 และได้รับการ update ต่อเนื่องในปีต่อ ๆ มา เช่น ES3 (1999) ที่เริ่มได้รับการใช้งานจริงอย่างแพร่หลาย ในขณะที่ ES4 ถูกยกเลิกเนื่องจากขัดแย้งกันในด้านการออกแบบและความซับซ้อนเกินไป
จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นในปี 2015 เมื่อมีการเปิดตัว ES6 (หรือ ECMAScript 2015) ซึ่งเป็น version ที่เปลี่ยนแปลงโครงสร้างภาษาอย่างมีนัยสำคัญ โดยเพิ่ม feature ระดับ modern programming มากมาย เช่น:
- let และ const สำหรับการประกาศตัวแปรที่มีขอบเขตชัดเจน
- arrow functions ที่ทำให้การเขียน function กระชับขึ้น
- template literals สำหรับการจัดการ string แบบ dynamic
- destructuring assignment เพื่อแยกข้อมูลจาก object หรือ array ได้สะดวก
- modules เพื่อจัดการการ import/export code ระหว่าง file
- Promises และ async/await สำหรับการเขียน asynchronous code อย่างอ่านง่ายและ maintain ได้ดีขึ้น
ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ECMAScript ได้มีการ update **ปีละ version ** เช่น ES2016, ES2017, ไปจนถึง ES2022 และ ES2023 ซึ่งเป็น version ล่าสุดในปัจจุบัน โดยมุ่งเน้นที่การเพิ่ม feature ที่มีประโยชน์จริงในงานพัฒนา, การปรับปรุง performance, และการเพิ่มความสามารถใหม่ ๆ ที่สอดคล้องกับพฤติกรรมการเขียน code ยุคใหม่ เช่น optional chaining, nullish coalescing, BigInt, และ top-level await
มาตรฐาน ECMAScript ไม่ได้เป็นเพียง technical document เท่านั้น แต่กลายเป็นแรงผลักดันหลักที่ทำให้ JavaScript พัฒนาได้อย่างมีทิศทาง และกลายเป็นภาษาที่ทันสมัย มีประสิทธิภาพ และเหมาะสำหรับงานทั้ง frontend และ backend ในยุคปัจจุบัน
เมื่อทุกอย่างคือ Object
หนึ่งในแนวคิดหลักที่อยู่เบื้องหลังการออกแบบของ JavaScript คือแนวคิด Object-Oriented Programming (OOP) หรือการเขียนโปรแกรมเชิงวัตถุ ซึ่งช่วยให้เราสามารถจำลองสิ่งต่าง ๆ จากโลกแห่งความเป็นจริงมาใช้ในโปรแกรมได้อย่างเป็นระบบ ไม่ว่าจะเป็นสิ่งของที่จับต้องได้ เช่น “คน”, “รถยนต์”, “สัตว์เลี้ยง” ไปจนถึงสิ่งที่จับต้องไม่ได้อย่าง “อากาศ”, “เสียง”, หรือแม้แต่ “การเคลื่อนไหว”
ใน JavaScript ทุกอย่างสามารถเป็น object ได้ ไม่ว่าจะเป็นตัวแปร, function, array หรือแม้แต่ค่าต่าง ๆ ที่ดูเหมือน primitive ก็สามารถมีพฤติกรรมแบบ object ได้ผ่านการ wrap โดยอัตโนมัติ ตัวอย่างเช่น object ที่เป็น “คน” อาจมี property อย่าง name, age, และมี method เช่น walk(), run() ที่บ่งบอกพฤติกรรมของ object นั้น ในขณะที่ object ที่แทน “อากาศ” อาจมีเพียง property เช่น temperature, humidity โดยไม่มี method ใด ๆ ก็ได้ เพราะมันเป็นการแทนสถานะ (state) มากกว่าการกระทำ (behavior)
สิ่งที่ทำให้ JavaScript มีความยืดหยุ่นสูงคือความสามารถในการสร้าง object ได้หลายวิธี เช่น การใช้ object literal ({}), การสร้างผ่าน constructor function, หรือการใช้ class (ซึ่งถูกเพิ่มเข้ามาใน ES6 เพื่อรองรับการเขียน code เชิง object ได้อย่างเป็นระบบมากขึ้น) นอกจากนี้ยังสามารถใช้ prototype ในการสร้าง inheritance ได้ ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งกลไกสำคัญของ JavaScript ที่แม้จะต่างจาก OOP แบบคลาสสิก แต่ก็มีความทรงพลังและยืดหยุ่นมาก
ด้วยแนวคิดที่ว่า “แทบทุกอย่างคือ object” JavaScript จึงสามารถใช้ในการสร้างระบบที่ซับซ้อน เช่น UI component, data model, หรือแม้แต่ระบบ logic ที่มีความสัมพันธ์ระหว่าง object ต่าง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้มันกลายเป็นภาษาที่เหมาะกับการพัฒนา Web application ในทุกรูปแบบ
JavaScript Everywhere: การเกิดขึ้นของ Node.js
แม้ว่า JavaScript จะประสบความสำเร็จอย่างมากในฝั่ง frontend และกลายเป็นภาษาหลักสำหรับการพัฒนา Web แบบโต้ตอบได้ (interactive) มานานหลายปี แต่ก็ยังถูกจำกัดให้อยู่เฉพาะภายใน web browser เท่านั้น Developer สามารถใช้ JavaScript เพื่อจัดการ UI, event, และ DOM แต่หากต้องการทำงานฝั่ง server เช่น เชื่อมต่อ database หรือประมวลผลข้อมูลบน server-side พวกเขายังต้องใช้ภาษาอื่น เช่น PHP, Python หรือ Java
จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นในปี 2009 เมื่อ ไรอัน ดาห์ล (Ryan Dahl) เปิดตัว Node.js ซึ่งเป็น runtime environment ที่ออกแบบมาเพื่อให้สามารถรัน JavaScript ได้บน ฝั่ง server (server-side) โดยอาศัย V8 JavaScript Engine ของ Google Chrome ซึ่งเป็น engine ที่มีประสิทธิภาพสูงในการแปลง JavaScript ให้กลายเป็น machine code ที่สามารถทำงานได้อย่างรวดเร็ว
Node.js ไม่เพียงแต่ทำให้ JavaScript รันบน server ได้ แต่ยังมาพร้อมกับระบบ module ที่ยืดหยุ่น, event loop ที่รองรับ asynchronous I/O, และแนวคิดแบบ non-blocking ซึ่งทำให้สามารถสร้าง application ที่ มีประสิทธิภาพสูง รองรับผู้ใช้จำนวนมาก ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
การมาของ Node.js เปรียบเสมือนการ
“ปลดล็อก” JavaScript จากกรอบของ browser Developer สามารถใช้ภาษาเดียวในการสร้างทั้งฝั่ง frontend และ backend ได้อย่างครบวงจร ตั้งแต่การสร้าง REST APIs, การจัดการฐานข้อมูล, ไปจนถึงการทำงานร่วมกับระบบต่าง ๆ บน server ซึ่งทั้งหมดนี้กลายเป็นแนวคิดที่เรียกว่า “JavaScript everywhere” – โลกที่ภาษาเดียวสามารถครอบคลุมทุกส่วนของการพัฒนา Web application
JavaScript Everywhere: เขียนได้ทุกที่ ใช้งานได้ทุกอย่าง
หลังจากที่ JavaScript สามารถครอบคลุมงานฝั่ง frontend และ backend ได้อย่างเต็มรูปแบบผ่านการมาของ Node.js โลกของ JavaScript ก็ไม่ได้หยุดอยู่แค่นั้น แต่กลับขยายตัวอย่างรวดเร็ว กลายเป็นหนึ่งใน ecosystem ที่เติบโตเร็วที่สุดในประวัติศาสตร์การพัฒนาซอฟต์แวร์
ภายในเวลาไม่กี่ปี มี framework และ เครื่องมือใหม่ ๆ เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง เพื่อรองรับความต้องการในการพัฒนา application รูปแบบต่าง ๆ บนหลาย platform ไม่ว่าจะเป็น:
- React, Vue, และ Svelte ซึ่งช่วยให้การสร้าง UI ที่ซับซ้อนบน Web กลายเป็นเรื่องง่ายขึ้น ด้วยแนวคิดแบบ declarative และ component-based ทำให้ Developer สามารถสร้าง app ที่ maintain ได้ง่ายและปรับขยายได้ดี
- Next.js (สำหรับ React) และ Nuxt.js (สำหรับ Vue) ซึ่งพัฒนาให้รองรับทั้ง server-side rendering (SSR) และ static site generation (SSG) อย่างมีประสิทธิภาพ เหมาะกับ app ที่ต้องการความเร็ว ความปลอดภัย และ SEO ที่ดี
- Electron เปิดประตูให้ JavaScript ถูกใช้สร้าง ** application desktop** บน Windows, macOS และ Linux โดยใช้เทคโนโลยี Web ที่ Developer คุ้นเคยอยู่แล้ว
- React Native และ Expo ทำให้ JavaScript กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้าง ** app มือถือ native** ที่สามารถรันได้ทั้งบน iOS และ Android ด้วย codebase เดียว
การเติบโตอย่างต่อเนื่องของ JavaScript ทำให้มันกลายเป็นมากกว่าภาษา scripting บน Web แบบที่เคยเป็นในยุคแรก ๆ ทุกวันนี้ JavaScript กลายเป็นภาษาหลักสำหรับการพัฒนา ** Web app , ** app มือถือ, ** app desktop**, และแม้กระทั่งระบบ backend หรือ CLI tools ในหลาย ๆ โครงการระดับองค์กร
จากความสามารถที่หลากหลายและชุมชน Developer ที่เติบโตอย่างต่อเนื่อง JavaScript จึงกลายเป็น ecosystem ขนาดใหญ่ ที่เปลี่ยนโฉมหน้าของวงการ software ไปอย่างสิ้นเชิง และยังคงเดินหน้าต่อไปอย่างไม่หยุดยั้ง